ผู้สูงอายุที่นอนติดเตียงมักมีปัญหาด้านการเคลื่อนไหวและไม่สามารถช่วยเหลือตนเองได้ ส่งผลให้เสี่ยงเกิดภาวะแทรกซ้อนหลายด้าน เช่น แผลกดทับ การติดเชื้อ ปอดอักเสบ หรือภาวะขาดสารอาหาร ดังนั้นการดูแลอย่างถูกต้องและใกล้ชิดจึงมีความสำคัญอย่างมาก

1. ขั้นตอนการดูแลผู้สูงอายุที่นอนติดเตียง

1.1 พลิกตัวทุก 2–3 ชั่วโมง

เพื่อป้องกันการเกิดแผลกดทับ

• พลิกซ้าย – พลิกขวา – นอนหงายสลับกัน

• ใช้หมอนรองบริเวณเข่า หลัง สะโพก หรือข้อศอก

• ตรวจดูผิวหนังทุกครั้งว่ามีรอยแดงหรือไม่

• หากมีรอยแดง กดแล้วสีไม่จาง ต้องหยุดกดทับทันที

1.2 ทำความสะอาดร่างกายประจำวัน

ช่วยลดการติดเชื้อและทำให้ผู้สูงอายุรู้สึกสบายตัว

• อาบน้ำแบบเช็ดตัวทุกวันด้วยน้ำอุ่น

• ใช้สบู่อ่อน ๆ และผ้าชุบน้ำอุ่น

• ล้างหน้า สระผม สระแห้งได้หากลุกไม่ไหว

• ดูแลช่องปากทุกเช้า–ก่อนนอน

• ทำความสะอาดบริเวณซอกต่าง ๆ เช่น ใต้เต้านม รักแร้ ขาหนีบ เพื่อลดการอับชื้น

1.3 ใช้ที่นอนลมลดแรงกด

ช่วยกระจายแรงกดที่ผิวหนัง

• เลือกที่นอนลมแบบรังผึ้งหรือแบบท่อลม

• ตรวจสอบแรงดันอากาศเป็นประจำ

• หมั่นเช็ดทำความสะอาดเพื่อลดการสะสมของเชื้อโรค

1.4 อาหารที่ดีต่อผู้สูงอายุติดเตียง

ผู้สูงอายุต้องได้รับสารอาหารที่เพียงพอเพื่อเสริมภูมิคุ้มกันและซ่อมแซมร่างกาย

• เน้นอาหาร ครบ 5 หมู่

• เพิ่มอาหารที่มี โปรตีนสูง เช่น ไข่ ปลา เต้าหู้ เนื้อไม่ติดมัน

• เพิ่มไฟเบอร์เพื่อป้องกันท้องผูก เช่น ผักนิ่ม ผลไม้

• ดื่มน้ำเพียงพอ (ถ้าแพทย์ไม่จำกัดน้ำ)

• หากกลืนลำบาก ควรบดอาหารให้นิ่มหรือใช้สารเพิ่มความหนืด

1.5 บริหารร่างกายเบื้องต้น

ช่วยลดโอกาสกล้ามเนื้อลีบและกระตุ้นระบบไหลเวียนเลือด

• ขยับแขน ขา ช้า ๆ วันละ 10–15 นาที

• กำ–แบมือ หมุนข้อเท้า กระดกข้อเท้า

• หากทำได้ให้ยืดเส้นโดยผู้ดูแลช่วย

1.6 การดูแลขับถ่าย

เพื่อลดความเสี่ยงติดเชื้อและภาวะท้องผูก

• ทำความสะอาดหลังการขับถ่ายทุกครั้ง

• หากใช้แพมเพิสควรเปลี่ยนทุก 3–4 ชั่วโมง

• สังเกตปัสสาวะว่ามีกลิ่นแรงหรือขุ่นหรือไม่

• หากท้องผูกบ่อย ควรเพิ่มผัก ผลไม้ หรือน้ำอุ่น

1.7 เฝ้าระวังสัญญาณเสี่ยง

ควรติดตามอุณหภูมิ ชีพจร การหายใจ และความดันเป็นประจำ

• หากหายใจเร็ว หอบ เจ็บหน้าอก ไอมีเสมหะ → เสี่ยงปอดอักเสบ

• หากมีไข้ ปัสสาวะแสบขัด → เสี่ยงติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ

• หากมีรอยแดงหรือแผล → เสี่ยงแผลกดทับ

2. สิ่งที่ต้องระวังเป็นพิเศษ

2.1 แผลกดทับ

เกิดจากการกดทับเป็นเวลานาน
การป้องกัน: พลิกตัว ใช้ที่นอนลม ทาครีมบำรุงผิว
ข้อควรสังเกต:

• รอยแดงที่กดแล้วไม่หาย

• ผิวหนังลอกหรือมีน้ำซึม
  หากมีอาการเหล่านี้ควรรีบรักษาหรือพบพยาบาล

2.2 การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ

มักเกิดจากการขังปัสสาวะหรือการดูแลความสะอาดไม่ดี
สังเกต:

• ปัสสาวะขุ่น มีกลิ่นแรง

• มีไข้ หนาวสั่น
  การป้องกัน: ดื่มน้ำพอ เปลี่ยนแพมเพิสบ่อย ๆ

2.3 ปอดอักเสบจากการนอนนาน

ผู้สูงอายุที่นอนนิ่งเสมหะจะสะสมง่าย
การป้องกัน:

• พาเปลี่ยนท่าหรือยกหัวเตียง 30–45°

• เคาะปอดเบา ๆ เพื่อช่วยระบายเสมหะ

• ดูดเสมหะหากจำเป็น

2.4 ภาวะท้องผูก

พบได้บ่อยในผู้ป่วยติดเตียง
การดูแล:

• เพิ่มไฟเบอร์

• ให้ดื่มน้ำอุ่น

• นวดท้องตามเข็มนาฬิกา

• หากไม่ถ่ายนานเกิน 3 วันควรปรึกษาแพทย์

3. ข้อแนะนำเพิ่มเติมสำหรับผู้ดูแล

• พูดคุยให้กำลังใจ ไม่ทำให้ผู้สูงอายุรู้สึกโดดเดี่ยว

• เปิดเพลงเบา ๆ หรือให้ทำกิจกรรมง่าย ๆ เช่น ฟังธรรมะ ดูทีวี

• จัดห้องให้ปลอดภัย แสงเพียงพอ อากาศถ่ายเท

• บันทึกอาการประจำวัน เช่น การกินยา การขับถ่าย อารมณ์ และผิวหนัง

สรุปท้ายบทความ

การดูแลผู้สูงอายุที่นอนติดเตียงต้องอาศัยความใส่ใจในทุกขั้นตอน ทั้งการพลิกตัวเพื่อลดแผลกดทับ การทำความสะอาดร่างกาย การจัดอาหารที่เหมาะสม รวมถึงการเฝ้าระวังภาวะแทรกซ้อนต่าง ๆ เช่น แผลกดทับ ปอดอักเสบ และการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ ผู้ดูแลควรสังเกตอาการผิดปกติอย่างใกล้ชิด พร้อมทั้งดูแลด้านจิตใจ ให้กำลังใจ และจัดสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัย สิ่งเหล่านี้จะช่วยให้ผู้สูงอายุมีคุณภาพชีวิตที่ดีและลดความเสี่ยงของภาวะแทรกซ้อนในระยะยาว